Қазақша күрес — қазақ халқының ежелден келе жатқан дәстүрлі күрес түрі. Бұл спорт түрі тек физикалық күшке емес, сонымен қатар шеберлікке, тепе-теңдікті сақтауға және тактикалық ойлауға негізделген. Негізгі ерекшеліктері:

Негізгі сипаттамалары

• Тарихы: Ежелгі түркі халықтарының салт-дәстүрлерімен тығыз байланысты. Археологиялық қазбаларда күресуге арналған бейнелердің табылуы бұл спорттың ғасырлар бойы сақталып келгенін дәлелдейді.
• Ережелері:
• Күресшілер ерекше белдік (құрсақ) арқылы бір-бірін ұстайды.
• Жерге тізе, иық немесе арқаны тигізу арқылы жеңіс анықталады.
• Қолдың ішкі жағымен ұру, тізелеу, басқа адамның белдігін босату тыйым салынған.
• Техникалары: Айналдыру, төңкеру, көтеру, жылжыту сияқты 100-ден астам тәсіл қолданылады.

Сайыс түрлері

1. Жекпе-жек: Жеке жарыстар, көбінесе мерекелерде өткізіледі (Наурыз, т.б.).
2. Топтық жарыстар: Облыстар аралық немесе халықаралық деңгейдегі командалық турнирлер.
3. Жастық санаттары: Жасөспірімдер (14–17 жас) және ересектер (18+) үшін бөлек сыныптар.

Мәдени маңызы

• Күрес — қазақтың ерлік мұрасының бір бөлігі. Бұрынғы кезде батырлардың дайындығының ажырамас бөлігі болды.
• Сыйлықтар: Жеңімпаздарға «Балуан» атағы беріледі, сондай-ақ мал, киім немесе ақшалай жүлде табысталады.
• Әлемдегі орны: 2018 жылдан бастап UNESCO-ның «Дәстүрлі спорт түрлері» тізіміне енгізілді.

Қазіргі заманғы дамуы

• Халықаралық жарыстар: Түркі халықтарының Ойындарында, Азия чемпионаттарында көрсетіледі.
• Жастар арасында: Мектептерде және спорт мектептерінде арнайы секциялар ашылуда.
• Эксперименттік ережелер: Кейбір турнирлерде әйелдер арасында жарыстар өткізіледі.

Қазақша күрес тек спорттық жарыс емес, сонымен қатар ұлттық рухты нығайтатын мәдени құбылыс. Оның сақталуына әсіресе ауылдық аймақтардағы дәстүрлі той-меремдер үлкен роль атқарады.